Mấy trăm triệu đô chỉ là “một tí”

Văn Quang - Viết từ Sài Gòn, ngày 05.5.2014

 

 Mấy trăm triệu đô chỉ là "một tí"

Trước khi bước vào đề tài hôm nay, tôi xin ngỏ lời khâm phục ông Thủ tướng Hàn Quốc Chung Hong-wo đã từ chức sau khi vụ sau thảm họa chìm phà SEWOL làm hàng trăm người thiệt mạng.

Thủ tướng Hàn Quốc tuyên bố từ chức, chịu trách nhiệm trong vụ chìm phà Sewol

Ngày 27/4/14, dưới áp lực của dư luận trong việc xử lý chậm trễ vụ lật phà Sewol hôm 16/4 làm hơn 300 người chết và mất tích trong đó phần lớn là học sinh trung học ông Chung tuyên bố từ chức. Ông ngậm ngùi cúi đầu nói trước quốc dân:

"Việc tôi giữ chức vụ là một gánh nặng quá lớn đối với chính phủ, điều đúng đắn tôi cần làm là nhận trách nhiệm và từ chức ".

Trên thế giới, chuyện từ chức của các nhà lãnh đạo đã từng xảy ra như một thứ "văn hóa thông thường" của những con người tự trọng. Chỉ cần một lỗi lầm nhỏ như trường hợp Thủ hiến New South Wales Úc, ông Barry O'Farrell, đã từ chức vì không khai báo món quà ông nhận được, chỉ là một chai rượu hiệu Penfolds Grange trị giá 3000 đô. Với sự việc này, người ta có thể quên và dễ dàng biện minh và có thể được tha thứ, nhưng người tự trọng không làm như vậy.

Tiếc rằng thứ "văn hóa từ chức" đó còn quá hiếm hoi ở VN. Tôi nghĩ chẳng cần có một nghị quyết hay nghị định nào "cho phép" cái quyền "tự trọng" đó, tất cả phải do ý thức của mỗi người. Không vì bị tín nhiệm nhiều hay ít, không vì đại hội này hay ủy ban kia áp lực "được từ chức", nói đúng ra đến khi đó phải gọi đúng tên là "bị từ chức". Như thế sự từ chức không thể hiện được tính tự trọng của chính mình nữa. Gọi là "từ chức" cho đỡ… mất mặt thôi.

Một ước mơ lẩm cẩm

Tôi kính trọng ông Chung Hong-wo vì trong thời gian này ở VN cũng có vài vụ gây chết hàng trăm người nhưng chẳng có ai chịu trách nhiệm cả. Cứ như chuyện ở trên trời rớt xuống đầu ai nấy chịu vậy. Còn "đổ vấy" cho nhau, dân bảo tại quan, quan bảo tại trời, cấp trên đổ thừa cho cấp dưới, cấp dưới đổ thừa cho thiếu phương tiện và trăm thứ "khó khăn" khác nữa…

Cứ cái bài ca cũ rích ấy lặp đi lặp lại hoài mấy chục năm không biết chán. Tôi bỗng có cái ý nghĩ lẩm cẩm rằng: "Giá như trong dịp dịch sởi lây lan làm chết hơn trăm trẻ em, một vị nào đó trong Bộ Y tế có can đảm đứng ra nhận trách nhiệm và từ chức thì hay biết mấy".

Và… vẫn là "giá như" bà Bộ Trưởng Y tế mà từ chức và thẳng thắn nhận trách nhiệm trước nhân dân như ông Thủ Tướng Hàn Quốc thì… đẹp biết bao". Những gia đình mất con chắc cũng bớt oán hờn, bớt đau đớn hơn nhiều. Nhưng tiếc rằng cái ước mong của tôi vẫn chỉ là "giá như" thôi, chuyện đó chưa thể xảy ra trên đất nước này. Tôi tự hỏi "Tại sao vậy?". Câu trả lời tưởng như quá khó nhưng thật ra quá dễ.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến chưa có ý định từ chức trong lúc này

Có hàng chục lý do tại sao người ta không muốn từ chức, chẳng cần kê khai bạn đọc cũng có thừa hiểu rồi. Nói như thế tôi không có ý "xúi" hay yêu cầu bà Nguyễn Thị Kim Tiến "ra đi" như một vài độc giả trên các báo VN đã từng nêu ra lời "đề nghị" này. Nhưng chiều 29-4, Chính phủ VN tổ chức cuộc họp báo thường kỳ tháng 4-2014. Trả lời câu hỏi của phóng viên báo chí về việc bộ trưởng có nghĩ đến chuyện từ chức vào lúc này hay không, bà Tiến nói: "Tôi không thể từ chức vào lúc này". Người ta đành nghĩ: Thôi thì để…lúc khác vậy!

Đình chỉ chức vụ chứ không được từ chức

Trong tuần vừa qua, ông Bộ trưởng Bộ Giao Thông Vận Tải (GTVT) Đinh La Thăng được nhắc đến nhiều nhất bởi ông đã có một quyết định rất bất ngờ. Ông đã thẳng tay đình chỉ chức vụ của ông Nguyễn Hữu Thắng Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam – Một trong những chức vụ lớn và uy quyền nhất của Bộ GTVT. Nguyên nhân vì ông Nguyễn Hữu Thắng đã phát ngôn không đúng và thiếu trách nhiệm khi trả lời báo chí về những vấn đề liên quan đến dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông phải điều chỉnh làm tăng tổng mức đầu tư.

Cục trưởng Nguyễn Hữu Thắng vừa bị đình chỉ chức vụ

Xin nó rõ hơn là Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội) được Bộ GTVT giao Cục Đường sắt Việt Nam làm chủ đầu tư, với tổng mức đầu tư dự án là 8.770 tỷ đồng tương đương 552,86 triệu USD (tính theo thời giá năm 2008).

Mới đây, dự án này bị đội giá 339 triệu USD (tăng 62%) khiến dư luận bất bình. Nhiều chuyên gia lĩnh vực đường sắt cho rằng đây là mức tăng quá cao và thiết kế chưa sát với thực tế. Thật ra, người dân không còn xa lạ gì với những "trò đội giá" nửa chừng nửa chừng nửa đoạn của nhiều dự án khổng lồ. Người ta cứ đấu thầu, cứ làm rồi tà tà xin điều chỉnh lên gấp đôi và không ít dự án đã được chấp thuận. Đó là cách làm, cách kiếm tiền giữa nhà thầu và bên chủ đầu tư. Nói trắng ra, đó là cách moi tiền của ngân sách tức là tiền đóng góp của nhân dân tương đối dễ dàng nhất. 

Trò đội giá lần này lên đến 62% là quá "nặng" vậy mà ông Nguyễn Hữu Thắng, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam trách móc dư luận rằng "… điều chỉnh một tý đã rùm beng cả lên" (!?) Hãy thử tính 339 triệu USD, tức là khoảng 7 ngàn tỉ VNĐ, thế mà ngài cục trưởng chỉ coi như "một tí" thì quả là các ngài xài đô la sang hơn cả chính phũ Mỹ. Phát ngôn này đã gây sốc nhất trong tuần vừa qua khiến nhân dân ngao ngán. Bạn Nguyễn Duy Xuân đã viết trên báo Dân Trí:

"Cũng đúng thôi, các ông làm dự án lớn, quen xài tiền đô, không phải dăm ba tờ lẻ mà là hàng trăm triệu. Nhưng tiền đó không phải móc từ túi mình ra nên các ông không xót. Cho nên, ba trăm chứ ba tỉ USD có lẽ các ông cũng cho là chuyện… nhỏ, nhằm nhò gì mà thiên hạ cứ làm toáng cả lên?

Nhưng thưa ông Cục trưởng kính mến! Khi ông cho 7 ngàn tỉ đồng chẳng nhằm nhò gì thì cũng có nghĩa là ông coi rẻ đồng tiền lắm rồi (!?) Mà đồng tiền của nhà nước dù bằng nguồn vốn nào thì cuối cùng cũng chỉ quy về một mối: Nhân dân. Không phải cá nhân ông, cũng không phải một ai khác làm ra hàng ngàn tỉ ấy. Mà là nhân dân, hàng chục triệu con người góp gió thành bão từ những đồng thuế nhỏ nhoi của mình thành ngân sách quốc gia. Không phải cá nhân ông, cũng không phải một ai khác gánh được món nợ do các dự án từ nguồn vốn ODA để lại, ngoài nhân dân. "Một tí…" thế cũng đủ "chết" dân rồi, thưa ông Cục trưởng !".

Mỗi người dân VN đang gánh nợ 886,59 USD

Nói đến chuyện vốn ODA, từ lâu vẫn được xem là "chùm khế ngọt". Ngọt với các quan có quyền sử dụng số tiền này. Nhưng lại rất đắng với người dân, đó là món nợ của người dân VN, trả đến đời con cháu cũng chưa hết. Đây là nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức, là một hình thức đầu tư nước ngoài. Ngoài một phần viện trợ không hoàn lại, nguồn vốn này cũng phải hoàn trả theo lộ trình nhất định, nên nếu không sử dụng hợp lý và tiết kiệm thì sẽ là có tội với thế hệ mai sau. Theo tính toán của các chuyên gia, nợ công Việt Nam đang ở mức 80.092.622.951 USD, và với dân số 90.525.901 người, hiện tại, mỗi người dân đang gánh 886,59 USD nợ công. Kể cả già trẻ, lớn nhỏ, trai gái đều phải nai lưng ra làm đầu tắt mặt tối để trả nợ!

Nhưng rồi sau tất cả những băn khoăn này, kế hoạch điều chỉnh dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông vẫn có thể vẫn sẽ được phê duyệt, bởi "đã đâm lao phải theo lao", không thể để công trình đang làm bị ngưng trệ, và cũng như nhiều vụ lùm xùm khi sử dụng vốn ODA khác, chẳng có ai phải chịu trách nhiệm cả.

Ngay cả khi tòa án xử sai, phải bồi thường cho người bị oan sai lên đến hàng chục tỉ đồng, nhưng cá nhân vị sử sai đó vẫn bình chân như vại.

Chính nguyên Chánh thanh tra, thẩm phán Tòa án tối cao Đỗ Văn Chỉnh đã khẳng định trong một lần trả lời báo chí: "Trong ngành tòa án tôi chưa biết có trường hợp cán bộ nào bị truy tố trước pháp luật vì xử oan sai cho người vô tội cả. Họ chỉ bị kỷ luật ở mức khiển trách, cao nhất là chậm tái nhiệm...".

Rõ ràng, thiệt hại là có thể cân đong đo đếm được bằng các khoản chi ngân sách thể hiện trên giấy trắng mực đen, nhưng mức hoàn trả thì lại được giới hạn một cách rất khó hiểu. Để rồi, nhiều cán bộ công chức đã chọn "quyền vô trách nhiệm" cả khi thi hành công vụ và cả khi khắc phục hậu quả của nó.

Ngân sách nhà nước thì cứ nai lưng chịu trận cho mọi tắc trách, sai lầm, dân thì cứ xót xa cho việc tiền của mình bị thất thoát vô lý. Còn những người liên quan trực tiếp thì cứ thản nhiên như không có chuyện gì xảy ra. Thế mới lạ!

Tăng mấy trăm triệu đô: Nói "một tí" cũng... đúng

Thật ra ông Thắng cũng có lý do để nói rằng "mới chỉ có một tí đã làm rùm beng lên" bởi ông là người trong cuộc nên ông biết rõ đã từng có quá nhiều vụ điều chỉnh như thế rồi chứ chẳng phải chỉ có mỗi vụ này thôi. Ông có xin điều chỉnh cũng là "học tập" các dự án đàn anh mà thôi. Hãy kể những vụ "điều chỉnh" đã từng xảy ra gần đây:

Đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh-Hà Đông bị đội giá 339 triệu USD

- Ở Hà Nội, dự án đường 5 kéo dài trên địa bàn quận Long Biên và huyện Đông Anh,  chủ đầu tư là Ban quản lý dự án Hạ tầng Tả ngạn, dự trù thực hiện từ 2005, tổng mức đầu tư ban đầu hơn 3.500 tỷ đồng. Ba năm sau, điều chỉnh lên gần 6.700 tỷ đồng, tăng hơn... 3.100 tỷ!

- Dự án đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội do Pháp, ADB và Ngân hàng Đầu tư châu Âu đồng tài trợ, dự kiến ban đầu là 783 triệu euro, điều chỉnh lên 1,275 tỷ euro, tăng 492 triệu euro.

Đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình có nhiều sai phạm trong xây dựng,
tổng mức đầu tư của dự án đã tăng từ 3.734 tỷ đồng lên 8.974 tỷ đồng.

- Dự án đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình tổng chiều dài 56 km, dự toán ban đầu hơn 3.700 tỷ đồng năm 2004, đến 2010 điều chỉnh lên gần 9.000 tỷ, tăng hơn 5.000 tỷ đồng.

- Năm 2012, dự án cải tạo sông Tích tăng tổng mức đầu tư từ 1.600 tỷ đồng lên 3.100 tỷ đồng.

- Dự án đường sắt đô thị Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, điều chỉnh từ 19.000 tỷ lên 51.000 tỷ đồng.

- Dự án đường vành đai I, đoạn Hoàng Cầu - Voi Phục tăng từ 3.400 tỷ lên 5.500 tỷ đồng.

- Dự án cầu Nhật Tân phê duyệt 2006 đến 2009 khởi công đội thêm hơn 6.000 tỷ đồng.

Dự án cầu Nhật Tân được phê duyệt năm 2006 nhưng mãi tới tháng 3/2009
mới khởi công hạng mục đầu tiên và bị đội giá hơn 6.000 tỷ đồng

- Ở Hưng Yên, dự án củng cố nâng cấp đê tả sông Hồng 48 km, dự toán ban đầu năm 2009 hơn 1.500 tỷ đồng, sang năm sau tăng hơn 1.200 tỷ đồng.

- Ở Sài Gòn, năm 2008, dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 Bến Thành - Suối Tiên từ 17.400 tỷ ban đầu (2007) đến 2012 điều chỉnh lên hơn 47.300 tỷ, tăng khoảng 30.000 tỷ đồng.

- Dự án Vệ sinh môi trường TP.Sài Gòn lưu vực Nhiêu Lộc - Thị Nghè theo kế hoạch hoàn thành và đưa vào sử dụng từ năm 2008, nhưng phải gia hạn đến hết năm 2011, tăng từ 200 triệu USD lên 320 triệu USD.

- Công trình bờ kè sông Cần Thơ 10km, tổng mức đầu tư năm 2007 hơn 711 tỷ đồng, khởi công vào tháng 5/2010, tăng thêm hơn 1.000 tỷ đồng.

- Trong năm 2012, theo Báo cáo của Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND TP Sài Gòn, có 69 dự án tăng tổng vốn đầu tư thêm gần 2.900 tỷ đồng.

- Một báo cáo của Bộ GTVT cho biết, trong vài năm qua tổng mức đầu tư của các dự án tăng trung bình 180% so với tổng mức được duyệt…

Như thế xin điều chỉnh đã thành một kiểu "làm ăn truyền thống" của hầu hết những công trình lớn. Ông Thắng nói có phần đúng chứ không hoàn toàn sai. Không thể bắt người dân không được quyền nghi ngờ rằng trong những vụ này, "đôi bên cùng có lợi". Chỉ cần dính vào một dự án điều chỉnh thôi, cũng có thể mua cái biệt thự loại sang ở giữa thủ đô Hà Nội, sắm vài cái xe hơi chục tỉ, cho con đi du học Tây, mua nhà sẵn làm nơi dưỡng già hoặc kiếm cô chân dài xinh xắn làm vợ bé mua cho căn nhà vài tỉ như anh em Dương Chí Dũng. Dính vào vài vụ điều chỉnh thì đô la chẳng biết đếm đến bao giờ cho hết. "Chùm khế ngọt" đó vẫn cứ treo lơ lửng trên đầu như những chiếc đèn lồng đỏ chót, khiến anh nào cũng muốn với tay vào. Chỉ đến khi bị cháy tay như vụ Dương Chí Dũng mới biết sợ

Trước cái chết, anh nào cũng sợ

Trở lại chuyện thời sự về vụ án Dương Chí Dũng. Vụ án này còn rất nhiều tình tiết lằng nhằng và những cuộc "cãi vã" giữa các quan cùng các nhân viên trước đây đã từng là đồng bọn với nhau. Trong những ngày xét xử ở tòa phúc thẩm vừa qua, có quá nhiều sự việc từ nhỏ nhất đến lớn nhất, quá rối rắm không thể một bài mà tường thuật hết được và dù hầu hết các báo ở VN tường thuật trực tiếp từng ngày, từng giờ, từng lời nói của các bị cáo, từng lý lẽ của các luật sư biện hộ, các lời buộc tội và chất vấn của các quan tòa, không ai có thể theo dõi đầy đủ và tường tận những gì đã xảy ra.

Tuy nhiên tạm thời có thể nhìn ra một số diễn biến chính.

Hai sếp lớn thù ghét nhau vẫn có thể thông đồng ăn hối lộ

Tại phiên xét xử sơ thẩm hồi cuối năm ngoái, Tòa án Hà Nội đã tuyên phạt bị cáo Dương Chí Dũng và Mai Văn Phúc mức án tử hình vì hai tội Tham ô tài sản và Cố ý làm trái về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng. Bị cáo Trần Hải Sơn nhận: 22 năm tù; Trần Hữu Chiều: 19 năm; Mai Văn Khang: 7 năm tù; Lê Văn Dương: 7 năm tù; Huỳnh Hữu Đức: 8 năm tù; Lê Ngọc Triện: 8 năm tù; Lê Văn Lừng: 8 năm tù.

Nụ cười tươi và cái chắp tay cảm tạ của Dương Chí Dũng từ "xe thùng",
chứng tỏ họ đã có thể tin vào "cái phao" nào đó sẽ không bị tử hình.

Tuy nhiên vụ án vẫn còn được hoãn và đưa ra tòa phúc thẩm vào tháng 4 này. Tòa án vẫn giữ nguyên quan điểm buộc tội và các luật sư được trực tiếp tranh cãi tại tòa cũng như việc truy hỏi các bị cáo và nhân chứng.

Chính từ những cuộc truy hỏi này đã lộ ra nhiều chuyện bí ẩn như chuyện hai sếp lớn tưởng là thân mật đậm đà lắm, đến nay mới biết họ là "kẻ thù không đội trời chung" với nhau ngay từ khi còn làm chung một cơ quan. Đó là "tình đồng đội" giữa Dương Chí Dũng và Mai Văn Phúc. Họ chán nhau, thù nhau đến nỗi không muốn nhìn mặt nhau lần nào.  Hai sếp cùng một cơ quan mà "đấu" với nhau như thế thì làm sao cơ quan đó ngóc đầu lên được. Anh làm, anh phá, các đàn em cấp dưới lãnh đủ. Được sếp này khen thì chết với sếp kia.

Ấy thế nhưng họ lại vẫn có thể thông đồng với nhau ăn hối lộ. Tuy không bàn trực tiếp nhưng có các đàn em "bàn giùm".

Mánh lới của các quan này thật cao tay ấn, ít có bộ tham mưu của cơ quan nào sánh kịp. Thông thường thì khi muốn "ăn quả lớn", các sếp phải chụm đầu lại bàn tính với nhau rất kỹ. Thật ngưỡng mộ cho sự "thù ghét" này của hai sếp ngành hàng hải. Thù ghét mà vẫn ăn chia đều của đút lót.

Lòng tham không đáy

Một điểm "đặc sắc" khác nữa là lòng tham không bờ bến của các gia đình bị cáo. Ngay cả Huyền Như phạm tội lừa đảo rành rành, cả hai mẹ con cô này cũng cố đấm ăn xôi thuê luật sư xin lại căn nhà 43 tỉ đồng. Quả là không biết ngượng.

Bà Phương vợ Dương Chí Dũng hôn gió tạm biệt chồng
đang ngồi trên xe trở vào nhà tù.

Còn bà vợ Dương Chí Dũng thì khỏi nói, ngoài tài làm thơ tặng chồng ở tù còn cái tài thu vén gia đình rất hay. Bà xin lại mấy căn nhà đang ở và xin luôn cả hai căn nhà ông chồng đã mua cho nhân tình. Bà không ngần ngại khai rằng đó là tiền riêng của bà chạy vạy "xất bất xang bang" mới có tiền đưa cho chồng mua nhà cho nhân tình. Một thứ "đạo lý ngược" được bà giải thích rằng vì không có con trai nối dõi nên để cho chồng "tự do". Người dân khó có thể tin vào sự rộng lượng này. Máu tham của họ chẳng biết bao giờ mới dừng lại. Thế nhưng bà này lại tình nguyện bán hết gia sản, dù có phải đi vay nợ bà cũng lo cho chồng thoát án tử hình. Thì ra người ta chỉ sợ khi đứng trước cái chết.

Dương Chí Dũng cũng xin được sống

Sáng 29/4, đại diện Viên kiểm sát tối cao cho biết sau hai ngày quay lại phần xét hỏi nhận thấy không có tình tiết mới để thay đổi bản chất vụ án nên giữ nguyên 6 căn cứ xác định cựu chủ tịch HĐQT Vinalines Dương Chí Dũng cùng cựu tổng giám đốc Mai Văn Phúc, phó tổng giám đốc Trần Hữu Chiều và Trần Hải Sơn (nguyên Tổng giám đốc Công ty TNHH sửa chữa tàu biển Vinalines) đã chia nhau số tiền tham ô 1,66 triệu USD (hơn 28 tỷ đồng).

Được nói lời sau cùng, bị cáo Dương Chí Dũng mong Hội đồng xét xử công minh phán xét để không xảy ra cảnh "quýt làm cam chịu". "Nếu có tội, bị cáo không ân hận, nhưng oan mà chết thì không nói với ai được. Nếu chưa chứng minh được bị cáo vô tội thì xin cho bị cáo được sống".

Bị cáo Phúc mong HĐXX minh xét cho cả hai tội, xem xét khách quan bối cảnh bị cáo mới về nhận chức tổng giám đốc thì xảy ra chuyện. Bị cáo Chiều cho rằng "oan ức" khi bị kết tội tham ô, đề nghị giảm nhẹ hình phạt ở tôi Cố ý làm trái.

Nói gì thì nói, dư luận đều cho rằng gia tài của vợ chồng Dương Chí Dũng và Mai Văn Phúc thừa sức nộp lại số tiền tham ô như luật định cũng chẳng cần vay mượn ở đâu hết cho mệt. Có thể "gia tài của mẹ để lại cho con" gấp trăm lần tiền đền bù.

Thế cho nên đối với các quan vài trăm triệu đô chỉ là "một tí" cũng chẳng có gì lạ.

Đó là vài hình ảnh nổi bật trong vụ "đại án" đầy những chi tiết vòng vo lằng nhằng này. Và đến ngày 7-5 tòa mới tuyên án, nhưng nhìn vẻ mặt tươi cười của cả 2 bị cáo Dũng và Phước sau những phiên xử vừa qua, người ta có thể nghĩ họ đã nắm được "cái phao cứu sinh" nào nên có thể không bị tử hình. Tôi sẽ thông tin đến bạn đọc khi phiên tòa cuối cùng có kết quả./.

Văn Quang